اسفرزه هندی

اسفرزه که با نام های دیگری نظیر اسپرزه، اسبرزه، اسفیوس، اسپغول، سفید خوش، شکم پاره، قارنی یارخ، بذر قطور، بذر قطونا، برزقطونان، بارهنگ تخم مرغی، اسفرزه هندی، بتکو و برغوثی شناخته می شود، گیاهی است علفی و کوتاه و از خانواده بارهنگ می باشد. گیاه اسپرزه گونه های مختلفی دارد و بلندی آن به ده تا 30 سانتیمتر (در برخی موارد به 40 سانتیمتر) می رسد.

برگ های آن باریک، دراز و نوک دار است که به طور گروهی از چند برگ از نقاط مختلف ساقه خارج می شود. دانه های اسفرزه (و گاهی پوست دانه آن) دارای خواص دارویی و درمانی فراوانی است. عمدتا از دانه اسفرزه به عنوان ضد سرفه، ملین، ضد التهاب پوستی و ضد التهاب گوارشی استفاده دارویی می شود.

مشخصات ظاهری گیاه اسفرزه

اسفرزه گیاهی علفی، چند ساله و از خانواده بارهنگ می باشد که ارتفاع کمی بین 5 تا 30 سانتی متر دارد. این گیاه بدون ساقه یا دارای ساقه بسیار کوتاه و پوشیده از تارهای نرم است. همچنین، برگ های آن باریک، دراز، نوک تیز، با کناره صاف یا دندانه ای ظریف و منتهی به دمبرگ دراز می باشد. در سطح پهنک آن معمولا 3 رگبرگ سراسری در جهت طولی دیده می شود.

گل های آن به صورت سنبله های استوانه یا تقریبا مدور، به طول 1/5 تا 3 سانتی متر در راس دمگل ظاهر می شود. براکته گل ها، هر یک 4 میلی متر طول دارد و به رنگ سبز مایل به قهوه ای است. گل های آن به شکل خوشه ای مدوری روی پایه های بلند در بالای گیاه به رنگ سفید، سرخ و قرمز تیره ظاهر می شوند میوه اش پوشینه و محتوی دانه هایی به رنگ قهوه ای روشن است. دانه های آن خیلی ریز حدود یک میلی متر و بسته به گونه آن به رنگ سفید، قرمز و سیاه خیلی سخت است که از مصرف نوع سیاه آن باید اجتناب کرد.

 خواص درمانی اسفرزه

طبیعت اسفرزه سرد و تر است و به عنوان ضد سرفه و ملین استفاده می شود. علاوه بر این، برای رفع عطش، کاهش تب و دمای بدن، تسکین درد، بواسیر، درمان یبوست، گلو درد و گرفتگی صدا، خارش، خونریزی شدید قاعدگی (منوراژی)، درد مفاصل، کاهش اشتهای کاذب، کمک به کاهش وزن، کاهش کلسترول و تری گلیسیرید و مهار کننده سرطان کاربرد دارد.

مهم‌ترین اثرات اسفرزه عبارتند از

• رفع یبوست: مهم‌ترین اثر اسفرزه، رفع یبوست است. این گیاه به دلیل داشتن الیاف بالا، می‌تواند به عنوان یک داروی طبیعی برای رفع یبوست استفاده شود .برای درمان یبوست با این گیاه، باید دانه‌ها با مقدار زیادی آب یا مایعات مصرف شود؛ چرا که موسیلاژ سطح دانه‌ها، برای حجیم شدن، احتیاج به آب زیادی دارد تا عملکرد آن به حداکثر برسد. هر دانه 10 برابر حجم خودش متورم می‌شود و به شکل لعابی ژلاتینی درمی‌آید و این لعاب منشاء شفابخشی آن در موارد اسهال و یبوست می‌باشد.
• کاهش قند خون: برخی از مطالعات نشان داده‌اند که مصرف اسفرزه می‌تواند به کاهش قند خون در بیماران دیابتی کمک کند.
• کاهش کلسترول: مصرف این گیاه می‌تواند به کاهش سطح کلسترول و چربی خون کمک کند. آزمایش‌ها نشان داده است که مصرف روزانه، 15 گرم از اسفرزه در مدت دو هفته، می‌تواند باعث کاهش 5 درصد کلسترول گردد. آثار دیگر اسفرزه، شامل اثرات ضد سرفه و ضد التهاب دستگاه گوارش است.
• درمان التهاب‌های دستگاه گوارش: این گیاه به دلیل داشتن خواص ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی، می‌تواند در درمان برخی از التهاب‌های دستگاه گوارش مانند زخم معده و دوازده‌ها، کولیت التهابی و اسهال کمک کند.
• بهبود سلامت قلب: برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف این گیاه می‌تواند به بهبود سلامت قلب کمک کند و از بروز بیماری‌های قلبی جلوگیری کند.
• درمان بیماری‌های پوستی: مصرف اسفرزه می‌تواند در درمان برخی از بیماری‌های پوستی مانند آکنه، پسوریازیس و اگزما موثر باشد.
• تقویت سیستم ایمنی: این گیاه به دلیل داشتن خواص ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی، می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند.

فواید اسفرزه برای پوست و مو

مصرف اسفرزه می‌تواند برای بهبود وضعیت پوست و موها مفید باشد. این گیاه حاوی مواد مغذی مهمی مانند ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها است که می‌تواند به عنوان یک تغذیه‌کننده قوی برای پوست و موها عمل کند. همچنین، فیبر موجود در اسفرزه می‌تواند به تنظیم سطح هورمون‌ها در بدن کمک کرده و از بروز مشکلات پوستی ناشی از تناسب این هورمون‌ها جلوگیری کند. از دیگر فواید این گیاه می‌توان به بهبود وضعیت پوست و موها، کاهش التهاب پوست و مقابله با پیری پوست اشاره کرد. به همین دلیل، مصرف اسفرزه به عنوان یک مکمل غذایی مفید برای بهبود وضعیت پوست و موها توصیه می‌شود.

بهترین زمان مصرف اسفرزه و طریقه استفاده از آن

بهترین زمان برای مصرف اسفرزه، صبح و شب قبل از خواب است. در مصرف این گیاه، بهتر است با شروع بازرسی کمترین مقدار ممکن را مصرف کرده و سپس به تدریج حجم مصرف را افزایش داده و در نهایت به میزان مطلوب رسید. همچنین، بهتر است در هنگام مصرف این گیاه، حتماً به میزان کافی آب میل کنید تا از خشکی دهان و سوء هاضمه جلوگیری شود.

طریقه مصرف اسفرزه هم به دو صورت پودر و بذر وجود دارد. در صورتی که اسفرزه را به صورت پودر استفاده می‌کنید، معمولاً به صورت یک قاشق چایخوری پودر را در آب یا شیر مخلوط کرده و سپس نوشیدن می‌کنید. اما اگر از بذر اسفرزه استفاده می‌کنید، می‌توانید آن را به صورت خشک یا با حل شدن در آب مصرف کنید. به هر حال، در هر دو حالت بهتر است دستورالعمل‌های روی بسته را رعایت کنید و از میزان مصرف بیش از حد اجتناب کنید.

مقدار مصرف آن چقدر باید باشد؟

برای بزرگسالان

 10 گرم (یک قاشق غذاخوری پُر) را در استکان ریخته و مقداری آب روی می‌ریزیم؛ سپس آن را میل می‌کنیم. بلافاصله با کمی بعد از آن، یک یا دو لیوان آب دیگر میل می‌کنیم؛ چون موسیلاژهای اسفرزه، مقدار زیادی آب جذب می‌کند تا متورم شود؛ لذا در زمان خوردن آن باید مایعات زیادی مصرف شود تا عملکرد آن بهتر گردد.

برای بچه‌ها

می‌توان نصف این مقدار را مصرف نمود. این میزان مصرف را می‌توان صبح و شب تکرار کرد. فرآورده‌های گیاهی فراورده‌های متنوع و زیادی از اسفرزه در بازارهای اروپایی و به خصوص در انگلستان و بازارهای آمریکایی به صورت فرموله شده در دسترس هستند. در آمریکا از آن داروهای ملینی چون تهیه می‌گردد که ملین خوبی است.